اگر چه قرائن و مداركي همچون خرابه هاي مساكن قديمي و قنوات دائر و بايري كه مدت زمان طولاني از حفر آن ميگذرد دال بر قدمت و سابقه تاريخي علويجه است ولي به علت در دسترس نبودن مدارك كتبي نمي توان در مورد قدمت آن با صراحت اظهار نظر نمود .

وجود دو نقطه ، يكي معروف به قلعه گبري كه خرابه هاي آن بر فراز يكي از تپه هاي اطراف علويجه وجود دارد و ديگري ، قلعه اي معروف به قلعه سنگي در جوار كوه امامزاده شاه شمس الدين محمد(ع) ، مي تواند نشانگر قدمت اين شهر تا قبل از ظهور اسلام باشد.

از ديگر دلايل قدمت شهر علويجه وجود خرابه هايي معروف به سرخاله است كه در آن آثار و بقاياي مساكن قديمي به خوبي مشهود است . اين محل در طول زمان به سمت شرق و به محلي كه معروف به دربند است منتقل شده . بنا به گفته اهالي ، دربند همان محلي است كه در موقع حمله افاغنه مورد هجوم آنان قرار گرفته است .

پس از خرابي دربند ، بازماندگان حمله افاغنه در دو محل ديگر سكني گزيدند كه بعدها در طول زمان به ده بالا و ده پايين معروف شد .

در ادوار تاريخي بعد (احتمالاً دوره افشايه ) به منظور امنيت ساكنين و نيز استقرار نيروهاي نظامي جهت جلوگيري از حمله مهاجمين قلعه اي معروف به قلعه نادري ساخته شد كه بقاياي آن در بافت قديمي شهر علويجه موجود است . سپس در جوار آن قلعه هاي ديگري به نام هاي قلعه كهنه و قلعه پايين بنا گرديد . در منطقه علويجه از دوره صفويه آثاري بر جاي مانده است كه از آن جمله مي توان كاروانسراي عباسي واقع در روستاي  هسنيجه را نام برد .

پس از گذشت مدتي از سكونت جمعيت در داخل قلعه هاي فوق الذكر ، به دليل افزايش جمعيت و و نيز حكمفرمايي امنيت نسبي ، علويجه خارج از قلعه ها گسترش فيزيكي داشته كه بيشترين گسترش به طرف غرب صورت گرفته است. از مهمترين آثار باقيمانده در اين شهر از دوران گسترش خارج از قلعه ها مسجد بزرگ يا مسجد جامع است كه هنوز در قسمت بافت قديم علويجه وجود دارد . 

وجه تسميه بخش عربستان و شهر علويجه

وجه تسميه عربستان براي اين منطقه ، به احتمال قوي اين بوده است كه عربهاي مسلماني كه براي فتح اصفهان از اين مسير آمده بودند پس از موفقيت ، عده اي از آن ها در حوالي اصفهان از جمله اين منطقه اقامت گزيدند و وجه تسميه علويجه ، نيز از اين قرار است كه سادات از اعراب و علويون همراه امام حسن مجتبي (ع)  در اين مكان اقامت گزيدند و علويجه طبق اسناد معتبري كه در دسترس مي باشد ، در ابتدا علوي نام داشته است . سپس (جه) كه مخفف جاه است به آن اضافه گرديده و معنا و مفهوم با مسمايي پيدا نموده : ((مقام و جايگاه علويون و پيروان و شيعيان حضرت علي(ع)))، و در حال حاضر علوي پسوند فاميل سادات علويجه مي باشد .

معرفي برخي از آثار تاريخي و جاذبه هاي طبيعي علويجه:

كوه چهار كوه :

در شمال علويجه قرار دارد وبه سبب شكل ويژه اي كه از نام آن پيداست ، زيبايي ويژه اي را به شهر داده وشهر در بستري از دامنه اين كوه قرار گرفته است .

كوه تيرچه: كوهي كم ارتفاع و مشرف به باغ هاي علويجه كه چون مشرف به باغات ومزارع است ،چشم انداز زيبايي دارد.

كوه سياه كوه  :

در 25 كيلو متري شرق علويجه كه در دامنه اين كوه كنده وآغل معروف سياه كوه نيز قرار دارد. حد شرقي مراتع اين

محل به مزرعه قلعه خواجه مي رسد

كوه بلغويي :

دنباله ارتفاعات رشته كوه زاگرس مي باشد . در قسمت غرب و شمال غربي شهر علويجه و روستاي هسنيجه واقع شده به علت مرتفع بودن اين رشته كوه ، از نزولات و بارندگي هاي خوبي برخوردار است وبيشتر ماه هاي سال پوشيده از برف است.

كوه گبري (قلعه گبري):

تپه اي تاريخي ، كه آثار و بقاياي قلعه تاريخي گبري بر روي آن ، وجود دارد كه احتمالاً به دوران قبل از اسلام برميگردد . 

مسجد نبي اكرم (ص):

اين مسجد در اداره ميراث فرهنگي اصفهان ، به ثبت رسيده است .

استخر طبيعي قوره :

اين استخر طبيعي در واقع يك كانال زيرزميني است كه آب قنات را از زير رودخانه فصلي شهر منتقل مي كند . طراحي اين كانال به گونه اي انجام گرفته است كه با استفاده از اختلاف سطح آب در دو طرف ، آب از يك طرف كشيده (قوره پايين كش ) و به طرف ديگر مي رود و جريان خنك و مطبوع آن همگان را به شنا در آن ترغيب مي نمايد .

غار سنگريز :

در شمال غربي اصفهان ، در 15 كيلو متري شرق علويجه قرار گرفته است. با ورود به محيط تاريك غار و طي يك مسير مارپيچ كوتاه و با شيب ملايم ، به اولين تالار غار ميرسيم كه ستونهاي آهكي زيباي استلاگميت و استلاكيت در آن خودنمايي مي كند و قنديل هاي بزرگ با ساختاري گل كلمي شكل در همه جا به چشم مي خورد . در سكوت و تاريكي وهم انگيز غار صداي ريزش قطرات آب كه از سقف غار مي چكد ، شنيدني است .

در كل غار حدود 6 يا 7 تالار وجود دارد كه به جز يكي از آن ها كه سنگي است ، مابقي آن ها تماماً پوشيده از قنديل هاي آهكي از جنس كلسيت و آرگونيت ميباشد .

براي ساخته شدن هر سانتي متر از اين ستونهاي آهكي مدت زمان زيادي سپري گشته است . اين غاردر آهكهاي دوران كرتاسه از از دوره هاي زمين شناسي واقع شده است و متعلق به حدود 250 ميليون سال پيش مس باشد . ولي مسلماً غار در زمانهاي بعدي و شايد در جريان كوه زايي اخير يا به دليل وجود جريان هاي آب هاي زير زميني ايجاد گرديده است . در ضمن كف غار پوشبده از خاك رس است كه از انحلال آهك هاي فوقاني است . جانوران غار خفاشها و مارها هستند و و به دليل نبودن نور كافي ، غار فاقد پوشش گياهي مي باشد .

   صنعت علويجه:

   شهرک صنعتي علويجه در کيلومتر 5 جاده علويجه به اصفهان قرار دارد .هم اکنون کارخانجات زيادي از صنوف مختلف در اين شهرک مشغول به فعاليت هستند. با توجه به وجود اين شرکتهاي توليدي  بازار کار خوبي در اين منطقه به وجود آمده که در طي دهه اخير مانع از مهاجرت ساکنين شهر به شهرهاي ديگر شده وباعث جذب نيروي کار از شهرهاي اطراف و مرکز استان شده است.

  همچنين در کيلومتر 20 جاده علويجه به اصفهان شهرک صنعتي بزرگ اصفهان در حال احداث است که آينده روشني را براي شهر علويجه ورق خواهد زد.

:توتستان علویجه

از سال ۱۳۸۵ و به همت شهرداری علویجه، در زمینی به مساحت ۱۳ هکتار، حدود ۱۰ هزار نهال توت غرس گردید که هم اکنون در آستانه ثمردهی می‌باشند. به نظر می‌رسد این مجموعه قابلیت بالایی در جهت جذب گردشگر داشته باشد.

لازم است ذکر شود در خرداد ماه ۱۳۹۴ اولین جشنواره توت علویجه در این مکان برگزار گردید. 

رسول خسروی علویجه